Μετά την δημοσίευση της αποφασης υπ’ αριθμ. 1/2023 της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου, σχετικά με το δικαίωμα των εταιρειών διαχείρισης απαιτήσεων (INTRUM, DoValue, Cepal κλπ) να ενεργούν και υπο το καθεστώς του νόμου περι τιτλοποιήσεων (Ν. 3156/2003) στο όνομά τους τις δικαστικές διαδικαστικές πράξεις (αγωγες, αιτήσεις για έκδοση διαταγής πληρωμής, επισπευση κατασχέσεων και πλειστηριασμών) δύο είναι τα κορυφαία ζητήματα που ανακύπτουν από αυτήν την αντιπαράθεση:
Πρώτο ζήτημα
Οι τράπεζες δέχθηκαν για απαιτήσεις από δάνεια εκατομμυρίων ευρώ, να εισπράξουν πολύ μικρό τίμημα, μεταβιβάζοντάς τες σε τρίτους (στις εταιρείες ειδικού σκοπού, κοινώς funds).
Επι παραδείγματι η Eurobank έχει διαθέσει δάνεια αξίας περίπου 1,6 δισ. ευρώ. Το πακέτο Eclipse πουλήθηκε τον Οκτώβριο του 2017. Περιλάμβανε μη εξασφαλισμένα καταναλωτικά δάνεια αξίας 620 εκατ. ευρώ και δόθηκε έναντι 45 εκατ. ευρώ, δηλαδή στο 7% της αξίας.
Τον Οκτώβριο 2018 πουλήθηκε το πακέτο Zenith, επίσης με δάνεια λιανικής χωρίς εξασφαλίσεις, αξίας 1 δισ. ευρώ. Το ποσό που απέφερε ήταν μόλις 66 εκατ. ευρώ (6% της αξίας).
Άλλο παράδειγμα, η Τρ. Πειραιώς έχει πουλήσει συνολικά δάνεια λογιστικής αξίας 3,1 δισ. ευρώ. Τον Μάι ο 2018, διέθεσε το πακέτο εξασφαλισμένων επιχειρηματικών δανείων Amoeba, αξίας 1,5 δισ. ευρώ έναντι 432 εκατ. ευρώ, δηλαδή στο 30% της λογιστικής αξίας.
Τον Ιούλιο 2018, πωλήθηκε το χαρτοφυλάκιο Arctos με καταγγελθέντα μη εξασφαλισμένα καταναλωτικά δάνεια, αξίας 400 εκατ. ευρώ, έναντι ποσού 50 εκατ. ευρώ, δηλαδή στο 12,5% της λογιστικής αξίας.
Ακολούθησε το πακέτο Nemo, τον Ιούνιο 2019, με εξασφαλισμένα ναυτιλιακά δάνεια αξίας 500 εκατ. ευρώ, που πουλήθηκε στο 48% της αξίας, δηλαδή έναντι ποσού 240 εκατ. ευρώ.
Τον Φεβρουάριο 2019 διατέθηκε το πακέτο δανείων Iris, με μη εξασφαλισμένα δάνεια λιανικής τραπεζικής αξίας 700 εκατ. ευρώ, που απέφερε στην τράπεζα μόλις 42 εκατ. ευρώ, δηλαδή το 6% της λογιστικής αξίας
Εάν λοιπον, υπάρχουν δάνεια που πώλησαν στο 6% , στο 7% , στο 12,5% της αξίας τους τίθεται αναμφίβολα ένα θέμα ηθικής τάξεως, γιατί δεν προσπάθησαν τουλάχιστον πριν τα πωλήσουν να προτείνουν στους δανειολήπτες εφάπαξ εξόφληση με αυτά τα ποσοστά.
Ένα επιχείρημα που είχε ακουστεί, ήταν ότι τα τραπεζικά στελέχη δεν μπορούσαν να προβούν σε τέτοιες διαπραγματεύσεις με κούρεμα όχι μόνο όλων των τόκων αλλά και του κεφαλαίου, γιατί θα κινδύνευαν να διωχθούν για απιστία..
Ωστόσο, για την παράκαμψη αυτού του κωλύματος τροποποιήθηκε το σχετικο αρθρο του Ποινικού Κώδικος για την απιστία (405 παρ. 1 ΠΚ σε συνδ. με άρθρ. 12 παρ. 3 του Ν. 4637/2019 ). Από αυτεπάγγελτο μετατράπηκε σε κατ’ έγκληση διωκόμενο αδίκημα, ώστε η διοίκηση της τράπεζας να εγκρίνει ρυθμίσεις ακόμη και με ζημιά, χωρίς τούτο να θεωρείται απιστία. Μάλιστα, η τροποποίηση τούτου του άρθρου κρίθηκε συνταγματική ( ΑΠ 158/2021 Βούλευμα ΑΠ Στ τμημ.)
Στην πράξη, διαπιστώθηκε ότι σε πολλά ανεξασφάλιστα καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες είχαν προταθεί από τις εταιρείες διαχείρισης προτάσεις για εξόφληση με εφαπαξ καταβολή του 10% του συνολικού λογιστικού υπολοίπου. Αυτό, βέβαια, δεν ίσχυε πάντοτε και σε όλες τις μεταβιβασθείσες απαιτήσεις.
Θα βοηθούσε επ΄αυτού, νομοθετική παρέμβαση που θα θέσπιζε υποχρεωτική προδικασία πρότασης στον δανειολήπτη για εξόφληση τής οφειλής του με εφάπαξ καταβολή μέχρι 3 μονάδες πάνω από το ποσοστό που αγοράστηκε το δάνειο από την εταιρεία ειδικού σκοπού. Δηλ. στην αναφερθείσα περίπτωση πώλησης πακέτου δανείων στο 7% της αξίας τους, θα μπορούσε πριν την έναρξη αναγκαστικών ενεργειών, να προταθεί στον εκάστοτε δανειολήπτη εφάπαξ εξόφληση στο 10% της απαίτησης.
Σε κάθε περίπτωση, και μέχρι να νομοθετηθεί κάποτε μια τέτοια διάταξη, η πώληση καταναλωτικών δανείων στο 7% τής λογιστικής τους αξίας εγείρει νομικά ζητήματα, που είναι έργο των νομικών να τα μετουσιώσουν σε παραδεκτούς λόγους ανακοπής, που θα μπορούσαν να επιδοκιμαστούν νομολογιακώς.
Δεύτερο ζήτημα
κι ουσιωδέστερο θα έλεγα, που αποτυπώνει την μεγάλη εικόνα του προβλήματος, είναι η αιτία που δημιουργήθηκαν τα ‘κόκκινα δάνεια’. Τα αίτια γνωστά (οικονομική κρίση, ‘μνημόνια’). Συνεπώς, επιβάλλεται να αντιμετωπιστούν ριζικά και ρεαλιστικά: με κίνητρα για δημιουργία επιχειρήσεων= απασχόληση= μισθοί = εξυπηρέτηση δανείων.
Είναι καιρός να μιμηθούν οι αρμόδιοι το παράδειγμα της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας, δηλαδή με ποιους φορολογικούς συντελεστές, με ποιες ασφαλιστικές/εργοδοτικές εισφορές (κίνητρα επιχειρηματικότητας) κατόρθωσαν να φέρουν την οικονομική άνοιξη οι χώρες αυτές, να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, και εν τέλει εισόδημα στους πολίτες .
Π.χ. η Renault επένδυσε 2,3 δισεκατομμύρια μέχρι τέλος 2014 στη Ρουμανία, δίνοντας δουλειά σε 17.000 εργαζόμενους. Στην Ουγγαρία η AUDI δίνει δουλειά σε 10.868 εργαζομένους, ενώ η πετρελαϊκη MOL δίνει δουλειά σε 27.499 εργαζομένους (Πηγή: Διπλωματική εργασία μεταπτυχιακού φοιτητη Γκόρη Δημήτριου, στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας «Οικονομική ανάπτυξη με έμφαση στις επενδύσεις και το εμπόριο. Η περίπτωση της Ρουμανίας και της Ουγγαρίας την περίοδο 1989-2017»)
Ως εκτούτου, αν δεν δοθεί ισχυρή ώθηση στη δημιουργία επιχειρήσεων, που φέρνουν απασχόληση, εργαζομένους κι εισόδημα, τότε θα ομφαλοσκοπούμε, ενασχολούμενοι για πολλά χρόνια ακόμη με τα ‘κόκκινα δάνεια’, με τους πλειστηριασμούς και με μέτρα ή ημίμετρα για τη σωτηρία της ‘πρώτης κατοικίας’.